Hoe word je ervaringsdeskundig?
‘Only the wounded healer can truly heal.’ Irvin D. Yalom
Stap 1: Ervaring
Heb je een psychische kwetsbaarheid, ben je gevoelig voor verslaving of heb je andere psychosociale problemen? Dan heb je niet alleen ervaring opgedaan met de klachten of problemen die hier direct mee te maken hebben. Je hebt ook ondervonden welke gevolgen dit heeft voor je dagelijks leven, de relatie met de mensen om je heen, en je plannen en dromen. Je hebt nieuwe manieren gevonden om met deze problemen om te gaan en ontdekt wat jou wel en niet verder helpt. Dat alles is met vallen en opstaan gegaan, want herstellen gebeurt zelden in een rechte lijn. Ervaring is dus niet alleen hetgeen je is overkomen. Het gaat erom wat je ermee hebt gedaan, hoe je ermee om gaat, wat je ervan hebt geleerd of hoe je je hebt aangepast aan nieuwe omstandigheden. Omdat je alles zelf hebt meegemaakt onthoud je het beter dan wanneer je erover hebt gehoord van anderen op televisie of internet, of erover hebt gelezen. Je hebt ze zelf ondervonden, doorleefd. Dat maakt ervaring zo waardevol, niet alleen voor jezelf maar ook voor anderen.
Stap 2: Ervaringskennis
Wanneer je persoonlijke ervaringen uit gaat wisselen met anderen verandert de individuele ervaring in ervaringskennis. De ontmoeting van lotgenoten met vergelijkbaar ontwrichtende ervaringen biedt troost en herkenning. Je put kracht uit die ontmoeting, omdat je weet dat je er niet alleen voor staat. Je leert dat ieder verhaal uniek is, maar dat er ook overeenkomsten zijn. Zo ontstaat ‘Wij kennis’, oftewel collectieve ervaringskennis. Deze kennis kun je opdoen in een groepsbehandeling, zelfhulpgroep of herstelcursus (bijvoorbeeld onze cursus ‘Zicht op herstel‘). Door analyse en reflectie krijg je inzicht in wat je is overkomen. Dit vul je aan met informatie uit andere bronnen, bijvoorbeeld informatiebijeenkomsten, boeken, documentaires, symposia, internet, facebookgroepen of patiëntenverenigingen.
Stap 3: Ervaringsdeskundigheid
Er is pas sprake van ervaringsdeskundigheid wanneer je hebt geleerd op welke manieren je ervaringen van jezelf en anderen doelmatig en op professionele wijze kunt benutten in je (vrijwilligers)werk. Het doel is altijd om het herstel te bevorderen en empowerment te vergroten van de doelgroep. Deskundigheid ontstaat wanneer je collectieve ervaringskennis combineert met het vermogen om te handelen. Als ervaringsdeskundige heb je naast collectieve ervaringskennis ook bepaalde vaardigheden nodig. Als voorlichter kun je bijvoorbeeld goed presenteren. Een cliëntondersteuner weet hoe hij gesprekken moet voeren. Een begeleider van een gespreksgroep heeft kennis van groepsprocessen. Sommige vaardigheden kun je leren in cursussen, andere leer je al doende in de praktijk. Sommige mensen hebben deze vaardigheden (gedeeltelijk) in hun (vorige) beroep of opleiding aangeleerd. Vrijwilligers van Lumen kunnen ervaringsdeskundigheid ontwikkelen door deel te nemen aan het Lumen opleidingstraject ervaringsdeskundigheid (LOT).